Podstawa opodatkowania – definicja
Podstawa opodatkowania to kwota, od której naliczany jest podatek wg wybranej formy opodatkowania. Jest to wartość przychodów po odjęciu kosztów uzyskania przychodów, składek społecznych, zdrowotnych oraz możliwych ulg i odliczeń.
podstawa opodatkowania jest kluczowym elementem obliczenia należnego podatku dochodowego.
Zrozumienie, jak obliczyć podatek, jest niezwykle ważne z kilku powodów, zarówno dla osób prowadzących działalność gospodarczą, jak i dla indywidualnych podatników. Kluczowym aspektem jest wybór formy opodatkowania oraz optymalizacja podatkowa.
Znajomość zasad obliczania podatku umożliwia wykorzystanie dostępnych ulg i odliczeń, co może znacznie obniżyć kwotę należnego podatku, oraz pozwala na wybór najbardziej korzystnej formy opodatkowania, dostosowanej do specyfiki działalności i wysokości dochodów.
Mając podstawową wiedzę o podatkach, łatwiej jest prowadzić konstruktywne rozmowy
z doradcami podatkowymi, lepiej zrozumieć ich zalecenia i podjąć świadome decyzje finansowe. Dokładna wiedza o kwocie należnego podatku pozwala na lepsze planowanie budżetu domowego lub firmowego, a uniknięcie niespodziewanych obciążeń podatkowych pomaga w zachowaniu płynności finansowej.
Znając rzeczywiste obciążenia podatkowe, można lepiej planować inwestycje i rozwój działalności gospodarczej, minimalizując ryzyko nieprzewidzianych wydatków.
Krok po kroku: Jak ustalić podstawę opodatkowania w działalności gospodarczej
1. Określenie przychodów:
Przychody to wszystkie kwoty uzyskane z prowadzonej działalności gospodarczej, sprzedaży towarów lub usług, wynajmu, itp.
2. Odjęcie kosztów uzyskania przychodu:
Koszty uzyskania przychodu to wszelkie wydatki poniesione w celu osiągnięcia przychodu, np. koszty zakupu towarów, wynagrodzenia pracowników, opłaty za wynajem lokalu, itp.
dochód = przychody – koszty uzyskania przychodów
3. Odliczenia:
Możliwe są różne odliczenia od dochodu, takie jak składki na ubezpieczenie społeczne, zdrowotne, kwota wolna od podatku, darowizny na cele pożytku publicznego, itp. – w zależności od wybranej formy opodatkowania w ramach działalności gospodarczej
podstawa opodatkowania = dochód – odliczenia
Podstawa opodatkowania jest istotna, ponieważ od niej bezpośrednio zależy wysokość należnego podatku. W zależności od systemu podatkowego, stawki podatkowe mogą być stałe (jak w przypadku podatku liniowego) lub progresywne (jak w przypadku skali podatkowej). Dlatego dokładne obliczenie podstawy opodatkowania jest kluczowe dla prawidłowego rozliczenia podatków.
Podstawa opodatkowania a obliczanie podatku progresywnego (skala podatkowa)
| Dochody | Do 30.000 zł | Do 120 000 zł | Powyżej 120 000 zł |
| Stawka podatku | Brak podatku | 12% | 32% |
Przedsiębiorcy rozliczający się wg skali podatkowej, czyli wg podatku progresywnego (12% podatku od 120 000 dochodu, a powyżej tej kwoty 32%) mogą od dochodu odliczyć składki na ubezpieczenie społeczne oraz kwotę zmniejszającą podatek w wysokości 3 600 zł. Aby obliczyć podatek dochodowy za dany okres rozliczeniowy, należy ustalić podstawę opodatkowania, czyli:
- Ustalić dochód = przychody minus koszty uzyskania przychodów
- Od kwoty dochodu odjąć:
– stratę z lat ubiegłych
– zapłacone składki na ubezpieczenie społeczne w danym roku podatkowym (o ile nie były zaliczane do kosztów w KPiR)
– ulgi możliwe do odliczenia w ramach skali podatkowej
od 2022 roku podatnicy rozliczający się wg skali podatkowej, a więc zarówno przedsiębiorcy jak i zwykli pracownicy, nie mogą już dokonywać odliczenia zapłaconych składek zdrowotnych od dochodu
W ten sposób otrzymana podstawa opodatkowania zaokrąglana jest do pełnych złotych.
Podstawa opodatkowania w kolejnym kroku podlega przemnożeniu przez 12% stawkę podatku do 120 000 zł dochodu i przez 32% stawkę podatku powyżej 120 000 dochodu (nadwyżki) – otrzymujemy podatek należny za cały rok.
Od kwoty podatku należnego od początku roku należy odjąć zaliczki zapłacone w poprzednich miesiącach oraz kwotę zmniejszającą podatek – uzyskujemy kwotę podatku za dany okres rozliczeniowy.
podatek = podstawa opodatkowania do 120 000 zł x12% + nadwyżka dochodu powyżej 120 000 zł x 32% – kwota wolna 3 600 zł
zaliczka na podatek dochodowy = podatek – zaliczki zapłacone w poprzednich miesiącach
Zaliczkę za dany okres rozliczeniowy zaokrąglamy do pełnych złotych – uzyskujemy kwotę podlegającą wpłacie do urzędu skarbowego na mikrorachunek podatkowy.
Przykład.
Przedsiębiorca rozlicza podatek dochodowy wg skali podatkowej. Jego przychody za marzec wynosiły narastająco od początku roku 51 105,20 zł , a koszty 12 205,50 zł. Opłacił także w marcu składki na ubezpieczenie społeczne w wysokości 1 485,31 zł. Suma opłaconych do tego miesiąca składek na ubezpieczenie społeczne wynosi: 2 801,85 zł. Suma zapłaconych składek zdrowotnych od stycznia do marca wynosi 2 500,37 zł. Natomiast suma opłaconych zaliczek na podatek dochodowy od początku roku wynosi 287,00. Zaliczka na podatek dochodowy za marzec będzie kształtowała się następująco:
przychody – koszty = dochód
51 105,20 zł – 12 205,50 zł = 38 899,70 zł
dochód – składki społeczne = podstawa opodatkowania
nie odliczamy zapłaconych składek zdrowotnych
38 899,70 – (1 485,31 zł + 2 801,85 zł) = 34 612,54 zł
podstawa opodatkowania x 12% podatku (dochody do 120 000 zł)
34 612,54 zł x 12% = 4 153,50
podatek – kwota wolna od podatku – zaliczka za poprzednie okresy = zaliczka za miesiąc marzec
4 153,50 zł – 3 600 zł – 287 zł = 266,50 zł
Zaliczka podatku za marzec do zapłaty wynosi 267 zł
Podstawa opodatkowania a obliczanie podatku liniowego
dochody wg podatku liniowego opodatkowane są stałą stawką 19%
Formą opodatkowania wybieraną najczęściej przez przedsiębiorców osiągających wysokie dochody jest podatek liniowy, wg którego opodatkowujemy osiągane dochody stałym podatkiem w wysokości 19%. W ramach tej formy opodatkowania, przedsiębiorcy przysługuje odliczenie składek na ubezpieczenie społeczne, składek na ubezpieczenie zdrowotne oraz straty z lat ubiegłych. Nie ma natomiast możliwości odliczenia kwoty wolnej od podatku.
Aby obliczyć wartość podatku podlegającego wpłacie do urzędu skarbowego (i tym samym podstawę opodatkowania), należy:
- Ustalić dochód = przychody minus koszty uzyskania przychodów
- Od kwoty dochodu odjąć:
– stratę z lat ubiegłych
– zapłacone składki na ubezpieczenie społeczne w danym roku podatkowym (o ile nie były zaliczane do kosztów w KPiR)
– ulgi możliwe do odliczenia w ramach podatku liniowego
– zapłacone składki zdrowotne do limitu obowiązującego w danym roku
limit odliczenia zapłaconych składek zdrowotnych w 2024 roku dla podatników rozliczających się podatkiem liniowym wynosi 11 600 zł
W ten sposób otrzymana podstawa opodatkowania zaokrąglana jest do pełnych złotych.
Podstawa opodatkowania mnożona jest przez 19% stawkę podatku – otrzymujemy podatek należny za cały rok.
Od kwoty podatku należnego od początku roku należy odjąć zaliczki zapłacone w poprzednich miesiącach – uzyskujemy kwotę podatku za dany okres rozliczeniowy.
Zaliczkę za dany okres rozliczeniowy zaokrąglić do pełnych złotych – uzyskujemy kwotę podlegającą wpłacie do urzędu skarbowego.
Przykład
Przedsiębiorca rozlicza podatek dochodowy wg podatku liniowego Jego przychody za marzec wynosiły narastająco od początku roku 51 105,20 zł , a koszty 12 205,50 zł. Opłacił także w marcu składki na ubezpieczenie społeczne w wysokości 1 485,31 zł. Suma opłaconych do tego miesiąca składek na ubezpieczenie społeczne wynosi: 2 801,85 zł. Suma zapłaconych składek zdrowotnych od stycznia do marca wynosi 2 500,37 zł. Natomiast suma opłaconych zaliczek na podatek dochodowy od początku roku wynosi 3 287,00. Zaliczka na podatek dochodowy za marzec będzie kształtowała się następująco:
przychody – koszty = dochód
51 105,20 zł – 12 205,50 zł = 38 899,70 zł
dochód – składki społeczne – składki zdrowotne= podstawa opodatkowania
suma zapłaconych składek zdrowotnych nie przekracza limitu 11 600 zł więc całość składek odliczamy od dochodu
38 899,70 – (1 485,31 zł + 2 801,85 zł) – 2 500,37 = 32 112,17 zł
podstawa opodatkowania x 19% podatku
32 112,17 zł x 19% = 6 101,31
podatek – zaliczka za poprzednie okresy = zaliczka za marzec
6 101 zł – 3 287 zł = 2 814 zł
Zaliczka podatku za marzec do zapłaty wynosi 2 814 zł
Ryczałt od przychodów ewidencjonowanych a podstawa opodatkowania
Obliczenie podatku od przychodów opodatkowanych ryczałem, wprowadzanych do ewidencji przychodów, jest zdecydowanie mniej skomplikowane niż w przypadku opodatkowania wg zasad ogólnych. W tym przypadku, koszty związane z uzyskaniem przychodów nie są odliczane od osiąganych przychodów.
od przychodów opodatkowanych ryczałtem nie odlicza się kosztów uzyskania przychodów
Do podstawy opodatkowania wliczane są przychody przyporządkowane do odpowiednich stawek podatku określonych w art.12 ustawy
o zryczałtowanym podatku dochodowym (https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU19981440930/U/D19980930Lj.pdf) a odliczane zapłacone składki społeczne oraz 50% zapłaconych składek zdrowotnych.
od przychodów opodatkowanych ryczałtem odliczamy 50% zapłaconych składek zdrowotnych
Krok po kroku: jak obliczyć podatek na ryczałcie
- Wyliczamy proporcje przychodów przyporządkowanych do danej stawki ryczałtu, dzieląc przychód wg danej stawki przez sumę wszystkich przychodów
- Obliczamy składkę społeczną do odliczenia, czyli sumę składek społecznych zapłaconych w miesiącu za który liczony jest podatek i niewykorzystanych składek społecznych z poprzednich miesięcy, którą następnie przyporządkowujemy proporcjonalnie do przychodów wg danej stawki
- Obliczamy składkę zdrowotną do odliczenia, czyli 50% sumy składek zdrowotnych zapłaconych w miesiącu za który liczony jest podatek i niewykorzystanych składek zdrowotnych z poprzednich miesięcy, którą następnie przyporządkowujemy proporcjonalnie do przychodów wg danej stawki
- Obliczamy podstawę opodatkowania dla danej stawki ryczałtu, odejmując od przychodów kolejno składki społeczne i zdrowotne wg obliczonej proporcji.
- Aby obliczyć podatek, mnożymy podstawę opodatkowania dla danej stawki ryczałtu przez tą stawkę.
Przykład
Przedsiębiorca rozlicza przychody z działalności zryczałtowanym podatkiem dochodowym. Jego przychody w marcu wyniosły odpowiednio:
10 000 zł dla sprzedaży opodatkowanej stawką 8,5%
15 000 zł dla sprzedaży opodatkowanej stawką 5,5%.
Opłacił on również w marcu składki na ubezpieczenie społeczne w wysokości 1 485,31 zł. Oraz 419,46 zł składki zdrowotnej. Zryczałtowana zaliczka na podatek dochodowy za marzec będzie kształtowała się następująco:
Obliczenie proporcji sprzedaży
10 000 zł / 25 000 zł = 0,4%
15 000 zł / 25 000 zł= 0,6%
Składki ZUS możliwe do odliczenia = 1 485,31 zł + 419,46 zł x 50% = 1 695,04 zł
Obliczenie podstawy opodatkowania = przychód – składki ZUS w ramach danej stawki ryczałtu
10 000 zł– 1 695,04 zł x 0,4% = 9 321,98 zł
15 000 zł – 1 695,04 zł x 0,6% = 13 982,98 zł
Obliczenie podatku = podstawa opodatkowania x stawka ryczałtu
9 321,98 zł x 8,5% = 792,37 zł
13 982,98 zł x 5,5% = 769,06 zł
Suma podatku dla wszystkich stawek ryczałtu
792,37 zł + 769,06 zł = 1 561,43 zł zaokrąglenie 1 561 zł
Zaliczka na podatek dochodowy wynosi 1 561 zł
Ulgi i odliczenia wg formy opodatkowania
| Rodzaj ulgi/odliczenia | Skala podatkowa | Podatek liniowy | Ryczałt |
| Strata z lat ubiegłych | TAK | TAK | TAK |
| Składki społeczne | TAK | TAK | TAK |
| Składki zdrowotne | NIE | TAT – do limitu 11 600 zł w 2024 | TAK – 50% zapłaconych składek |
| Kwota wolna od podatku | 3 600 zł | NIE | NIE |
| Ulgi | • ulga na dziecko • ulga dla rodzin 4+ • ulga na zatrudnienie innowacyjnych pracowników • ulga na prototyp • ulga na robotyzację • ulga na ekspansję lub rozwój • ulga na konsolidację • ulga na nabycie terminala płatniczego • ulga na działalność badawczo-rozwojową • ulga IP BOX • odliczenie wpłat na Indywidualne Konto Zabezpieczenia Emerytalnego •odliczenie darowizn na cele kultu religijnego oraz na rzecz działalności sportowej, kulturalnej, wspierającej szkolnictwo wyższe i naukę • ulga rehabilitacyjna • ulga internetowa • ulga termomodernizacyjna • ulga z tytułu krwiodawstwa • odliczenie składek członkowskich zapłaconych na rzecz związków zawodowychulga dla wspierających sport, kulturę i edukacjęulga na zabytki. | • ulgi badawczo-rozwojowej • ulgi IP BOX • ulgi termomodernizacyjnej • ulgi na zatrudnienie innowacyjnych pracowników • ulgi na prototyp • ulgi na robotyzację • ulgi na ekspansję/ rozwój • ulgi na konsolidację • ulgi na nabycie terminala płatniczego • odliczenia na rzecz działalności sportowej, kulturalnej, wspierającej szkolnictwo wyższe i naukę • odliczenia wpłat na Indywidualne Konto Zabezpieczenia Emerytalnego • odliczenia darowizn przekazanych na cele kształcenia zawodowego publicznym szkołom prowadzącym kształcenie zawodowe, z tym że odliczenie wynosi wyłącznie 6% dochodu. | • wpłaty na IKZE • kwoty składek członkowskich zapłaconych na rzecz związków zawodowych w wysokości nieprzekraczającej kwoty 500 zł w roku podatkowym • wydatki na cele rehabilitacyjne • wydatki związane z ułatwieniem wykonywania czynności życiowych jakie zostały poniesione w roku podatkowym przez niepełnosprawnego podatnika lub podatnika, który ma na utrzymaniu osoby niepełnosprawne • wydatki poniesione przez podatnika z tytułu użytkowania Internetu w wysokości nieprzekraczającej kwoty 760 zł w roku podatkowym • ulgę termomodernizacyjną – zgodnie z art. 26h ustawy o PIT • ulgę na zabytki – zgodnie z art. 26hb |
Obliczenie podatku dochodowego wymaga zrozumienia podstawowych pojęć, takich jak przychód, koszty uzyskania przychodu, ulgi podatkowe oraz wybór odpowiedniej formy opodatkowania. Dokładność w obliczeniach jest kluczowa, aby uniknąć problemów z urzędem skarbowym.
Pamiętaj, że przepisy podatkowe często ulegają zmianom, dlatego zawsze warto konsultować się z doradcą podatkowym lub księgowym z zespołu VISIUM Księgowość, aby upewnić się, że obliczenia są prawidłowe i zgodne z obowiązującymi przepisami.