Mechanizm podzielonej płatności (MPP), wprowadzony w Polsce od 1 listopada 2019 roku, stanowi narzędzie mające na celu przeciwdziałanie oszustwom podatkowym oraz poprawę transparentności transakcji, szczególnie w handlu między przedsiębiorcami. Główne założenie MPP polega na rozdzieleniu kwoty netto od kwoty podatku VAT, co ma utrudniać możliwości nadużyć podatkowych oraz zapewniać większą kontrolę fiskalną nad płatnościami.
Zasady działania mechanizmu podzielonej płatności
Mechanizm podzielonej płatności (ang. split payment) to sposób rozliczenia transakcji, który umożliwia podzielenie płatności za fakturę na dwie części: kwotę netto oraz podatek VAT. W praktyce oznacza to, że bank rozdziela płatność za zakupiony towar lub usługę w momencie dokonywania przelewu. Kwota netto trafia na konto główne sprzedawcy, natomiast kwota VAT – na specjalny rachunek wewnętrzny, który jest przypisany do głównego konta sprzedawcy, ale jest ściśle kontrolowany i może być wykorzystywany tylko do określonych transakcji.
Przelew w ramach MPP dokonywany jest za pomocą specjalnego komunikatu przelewu, który precyzyjnie określa kwotę netto, kwotę VAT, numer faktury oraz numer NIP dostawcy. Taki system gwarantuje większą kontrolę nad przepływem środków oraz uniemożliwia bezpośrednie dysponowanie środkami z VAT przez sprzedawcę w dowolny sposób.
Kto jest zobowiązany do stosowania MPP?
Mechanizm podzielonej płatności jest obowiązkowy w przypadku określonych transakcji między przedsiębiorcami. Dotyczy on tzw. towarów i usług wrażliwych, np. wyrobów stalowych, elektroniki, czy paliw, wymienionych w załączniku nr 15 ustawy o VAT oraz jeśli wartość faktury przekracza 15 000 zł brutto.
Faktury dokumentujące tego typu transakcje muszą zawierać oznaczenie „Mechanizm podzielonej płatności”. W przypadku braku tej adnotacji sprzedawca może narazić się na sankcje podatkowe, o których więcej w dalszej części artykułu.
Dobrowolny mechanizm podzielonej płatności
Jeśli jesteś przedsiębiorcą, który podlega VAT i dokonujesz zakupów od innego przedsiębiorcy, masz możliwość zastosowania mechanizmu podzielonej płatności podczas regulowania faktury. Decydując się na ten mechanizm, wybierasz odpowiedni rodzaj przelewu, dzięki czemu bank automatycznie rozdziela Twoją płatność na dwie części: jedna trafia na rachunek rozliczeniowy dostawcy, a druga na jego rachunek VAT.
Możesz zdecydować, że wszystkie faktury od Twoich dostawców będą regulowane w ten sposób, albo wybrać tylko niektóre z nich, podczas gdy resztę opłacisz w tradycyjny sposób, płacąc pełną kwotę brutto. Warto pamiętać, że decyzja o zastosowaniu mechanizmu podzielonej płatności należy wyłącznie do nabywcy i nie jest narzucona przez dostawcę.
W praktyce zastosowanie mechanizmu podzielonej płatności poza obowiązkowymi przypadkami pozwala na zabezpieczenie się przed konsekwencjami nadużyć ze strony kontrahenta oraz wzmocnić transparentność swojej działalności.
Obowiązkowy mechanizm podzielonej płatności
Mechanizm podzielonej płatności jest obowiązkowy dla przedsiębiorców będących podatnikami VAT, którzy sprzedają lub kupują towary i usługi określane jako „wrażliwe”, zgodnie z załącznikiem nr 15 do ustawy o VAT. Obowiązek ten występuje, jeśli całkowita kwota brutto na fakturze przekracza 15 000 zł.
Towary i usługi objęte obowiązkowym mechanizmem podzielonej płatności obejmują szeroki zakres, w tym m.in. produkty ze stali, elektroniki użytkowej, części samochodowych, paliw oraz usługi budowlane. W sytuacji, gdy choć jedna pozycja na fakturze dotyczy towarów lub usług wymienionych w załączniku nr 15, a wartość faktury przekracza 15 000 zł, mechanizm podzielonej płatności musi zostać zastosowany.
Jednakże obowiązek ten dotyczy jedynie części dotyczącej towarów lub usług wrażliwych, a pozostała część należności może zostać uregulowana bez użycia mechanizmu podzielonej płatności. Wyjątki od obowiązku MPP mają miejsce w przypadku transakcji realizowanych na podstawie umowy o partnerstwie publiczno-prywatnym, jeśli sprzedawcą jest podmiot prywatny, oraz w przypadku wzajemnych potrąceń wierzytelności.
Jako sprzedawca, jeżeli wystawiasz fakturę, której kwota brutto wynosi co najmniej 15 000 zł i obejmuje ona towary wymienione w załączniku nr 15, masz obowiązek umieszczenia na fakturze adnotacji „mechanizm podzielonej płatności”.
Sankcje za naruszenie zasad MPP
Naruszenie zasad mechanizmu podzielonej płatności niesie za sobą poważne konsekwencje podatkowe, zarówno dla sprzedawców, jak i kupujących. Jeśli kupujący nie zastosuje MPP, mimo że jest to wymagane, urząd skarbowy może nałożyć na niego dodatkowe zobowiązanie podatkowe w wysokości 30% kwoty VAT z faktury. Podobne sankcje mogą zostać nałożone na sprzedawcę, jeśli nie umieści na fakturze odpowiedniego oznaczenia „Mechanizm podzielonej płatności”.
W przypadku transakcji niespełniającej warunków do objęcia jej obowiązkowym MPP, niezastosowanie dobrowolnie tego mechanizmu przez nabywcę, może spowodować że nabywca poniesie solidarną odpowiedzialność ze sprzedającym za zobowiązania podatkowe związane z tą transakcją.
Korzyści z zastosowania MPP
Stosowanie mechanizmu podzielonej płatności przynosi szereg korzyści dla przedsiębiorców. Przede wszystkim umożliwia on przyspieszony zwrot podatku VAT w terminie 25 dni, co jest istotnym ułatwieniem dla płynności finansowej firm. Ponadto, stosowanie MPP stanowi dowód dochowania należytej staranności przez podatnika, co może stanowić ochronę przed oskarżeniami o udział w oszustwach podatkowych.
Przedsiębiorcy korzystający z MPP mogą również uniknąć karnych odsetek za zwłokę w VAT, a także zwolnić się z odpowiedzialności solidarnej, jeśli sprzedawca nie opłaci należnego podatku VAT.
Wady i wyzwania związane z MPP
Mimo licznych korzyści, mechanizm podzielonej płatności niesie za sobą także pewne wyzwania. Dla wielu przedsiębiorców ograniczenia w dysponowaniu środkami zgromadzonymi na rachunku VAT stanowią istotną barierę w płynności finansowej. Środki te mogą być wykorzystane wyłącznie do opłacania faktur VAT, zobowiązań podatkowych, zobowiązań ZUS lub niektórych innych należności publiczno-prawnych, co utrudnia swobodne zarządzanie finansami firmy.
Ponadto, obowiązek stosowania MPP wymaga odpowiedniego przygotowania administracyjnego i zwiększa koszty obsługi księgowej, co szczególnie dotyka małe i średnie przedsiębiorstwa.
Przykłady zastosowania MPP w praktyce
Przykład 1: Firma transportowa zakupiła paliwo o wartości 25 000 zł brutto od dostawcy paliw. Ze względu na to, że paliwa są wymienione w załączniku nr 15 do ustawy o VAT, transakcja podlega obowiązkowemu mechanizmowi podzielonej płatności. Firma transportowa musi dokonać płatności przy użyciu MPP, a sprzedawca wystawia fakturę z odpowiednim oznaczeniem.
Nabywca nie uregulował jednak należności na wskazany rachunek bankowy służący do MPP, lecz na prywatny rachunek sprzedawcy. Czy w tym przypadku może zostać nałożona na nabywcę sankcja karna? Tak, w tej sytuacji urząd skarbowy może nałożyć dodatkowe zobowiązanie podatkowe wynoszące 30% kwoty VAT z faktury. Nabywca, mimo, że opłacił należność, nie zastosował się do wymogu płatności na rachunek VAT, co stanowi naruszenie przepisów dotyczących mechanizmu podzielonej płatności. Aby uniknąć takiej sytuacji, nabywca musi zawsze przestrzegać zasad MPP, szczególnie w zakresie rachunków, na które dokonuje płatności.
Przykład 2: Przedsiębiorca prowadzący sklep z elektroniką nabył dużą partię laptopów o wartości 18 000 zł brutto. Ponieważ elektronika znajduje się na liście towarów wrażliwych, a wartość transakcji przekracza 15 000 zł, konieczne jest zastosowanie mechanizmu podzielonej płatności. Nabywca musi uregulować należność zgodnie z MPP, a sprzedawca ma obowiązek wystawić fakturę z adnotacją.
Podsumowanie
Mechanizm podzielonej płatności jest istotnym narzędziem mającym na celu zwiększenie transparentności i bezpieczeństwa obrotu gospodarczego w Polsce. Stosowanie MPP, choć czasem wiąże się z wyzwaniami, może przynieść liczne korzyści przedsiębiorcom, takie jak przyspieszony zwrot VAT czy ochrona przed sankcjami. Aby w pełni wykorzystać potencjał MPP, przedsiębiorcy powinni dokładnie zapoznać się z przepisami oraz dostosować swoje procedury księgowe do wymogów tego mechanizmu.